Asperges met een nare bijsmaak
Asperges met beenham en een botersaus. Verse aardbeien met slagroom. Loopt het water u al in de mond? Grote kans dat u op dit moment minder vaak van deze lekkernijen kunt genieten.
Vanwege de coronacrisis zijn er namelijk niet genoeg mensen om de asperges en aardbeien uit de grond te halen, zo meldde de NOS onlangs. De Midden- en Oost-Europese arbeidsmigranten die dit zware lichamelijke werk normaal gesproken doen, zijn namelijk thuis. Ze durven niet naar Nederland te komen uit angst voor de vele corona-besmettingen hier. Bovendien is reizen binnen Europa momenteel erg lastig of zelfs onmogelijk.
Kwetsbare sector
Volgens LTO Arbeidskracht is de situatie ‘behoorlijk nijpend’. Ruim 150 bedrijven hebben samen een tekort van 2500 mensen, zegt een woordvoerder tegen de NOS. En hoewel er aan allerlei oplossingen wordt gewerkt, kan de totale schade voor de hele agrarische sector het komende half jaar oplopen tot 5 miljard euro, zo schat de land- en tuinbouworganisatie.
De huidige coronacrisis maakt pijnlijk duidelijk hoe kwetsbaar deze en andere sectoren zijn waar veel buitenlandse seizoenarbeiders werken. Banen waar weinig of geen Nederlandse arbeidskrachten voor te vinden zijn. Veel landgenoten bedanken voor het vaak zware en eentonige werk, omdat het in onze westerse ogen slecht betaalt. Salarissen liggen rond of zelfs onder het minimumloon.
Gelukkig zijn veel Polen, Bulgaren, Roemenen, Letten en Litouwers niet te beroerd om hun handen letterlijk vies te maken. Ze kunnen hier nog altijd tien keer meer verdienen dan in hun thuisland. Dus gaan ze graag een paar maanden of langer aan de slag in een distributiecentrum, op een aardbeienveld, in een groentekas of tulpenveld.
Matrasje slapen
Dat ze soms extreem lange werkdagen maken en op een matrasje slapen met tien man in een kamer, nemen ze op de koop toe. Vanuit de werknemer is dat logisch gedacht. Maar veel werkgevers maken daar misbruik van.
Zij willen zo veel mogelijk winst maken, tegen zo laag mogelijke kosten. De concurrentie is vaak moordend, dus moeten ze producten tegen een scherpe prijs aanbieden aan hun afnemers. Een van de weinige dingen waarop een werkgever dan nog kan besparen, is het loon. Al jarenlang zijn er werkgevers die het niet zo nauw nemen met de wet- en regelgeving. Zij verzinnen allerlei criminele of slinkse wegen om de lonen te drukken.
Ze keren bijvoorbeeld geen vakantiegeld uit, of betalen het salaris niet door als een werknemer ziek is. Ze sjoemelen met machtigingen, vervalsen handtekeningen en misleiden de Belastingdienst. En ze houden vaak allerlei bedragen in op het loon van de arbeidskrachten, die hier - in elk geval niet bewust - voor hebben getekend. Reiskosten die niet zijn gemaakt, het bezit van een fiets die ze helemaal niet hebben of een ziektekostenverzekering die de werkgever helemaal niet heeft afgesloten.
Willen we dit
En dan is er nog het probleem van de huisvesting: vaak regelt de werkgever een onderkomen voor de arbeidsmigrant. Dat maakt de arbeider ongewild erg afhankelijk van zijn werkgever. Zodra de arbeider ziek wordt, moet hij soms al dezelfde dag zijn huis verlaten. De zorgpolis wordt stopgezet, als die al was afgesloten. En zo staat de arbeidsmigrant letterlijk op straat.
Is dat wat we willen in Nederland? Willen wij een systeem waarin arbeidsmigranten uit Oost- en Midden-Europa of zelfs Azië zo afhankelijk zijn van hun werkgevers? Willen we dat bedrijven vanwege een gelijkwaardige concurrentiepositie de race naar het afvalputje blijven doorvoeren? Als we niks doen, krijgen malafide uitzendbureaus en werkgevers steeds meer macht en neemt de kwetsbare positie van arbeidsmigranten alleen maar toe.
Voor dit probleem bestaat geen quick fix. We hebben realiteitszin nodig en een aanpak voor de lange termijn. Als consument kunnen we meer gaan betalen voor producten en diensten, al is het maar een dubbeltje meer per roos, champignon, pakketje of tuinboon. Wat dat betreft hebben we allemaal boter op ons hoofd: we willen nooit een cent te veel betalen.
Minimumuurloon
Daarnaast zou het invoeren van een minimumuurloon een grote stap voorwaarts zijn. Op die manier is elke werknemer verzekerd van een eerlijk salaris. Het is boekhoudkundig makkelijker te controleren, en dus zijn ook (opzettelijke) fouten eerder op te sporen en te bestraffen. En wellicht trekt het zelfs Nederlanders over de streep om in deze sectoren aan de slag te gaan. Zodat we zelfs in tijden van crisis iets minder afhankelijk zijn van arbeidsmigranten.
Doen we dat niet, dan is het maar de vraag of we komende jaren nog wel asperges en beschuit met aardbeien kunnen blijven eten. En mocht het wel lukken om genoeg onderbetaalde arbeidsmigranten te vinden om die lekkernijen uit de grond te halen, dan zal er altijd een naar bijsmaakje aan zitten.
Zie ook de “programmarapportage uitzendbureaus 2016-2019” Rapportage
Reactie van LTO Nederland op het verhaal:
In 2017 was in goed overleg tussen LTO Nederland en de Inspectie SZW afgesproken om te werken aan handhavingscommunicatie. Om samen zowel de pakkans bij misstanden te vergroten als het imago van de sector te versterken. We voelen ons met de begeleidende tekst van de programmarapportage in het hemd gezet. Als we de tekst lezen bekruipt het gevoel dat er enkel opiniërende aandacht is voor overtredingen in de agrarische sector bij een rapport dat gaat over de uitzendbranche. Aandacht bovendien op een wijze die niet recht doet aan 95% van onze ondernemers die werken in de land- en tuinbouw.Wij benadrukken dat misstanden aangepakt moeten worden en ook openbaar mogen worden gemaakt. Daar heeft onze sector als geheel baat bij. Met elkaar hebben we er belang bij dat de individuen die misbruik maken van de situatie van migranten een sanctie krijgen. Maar naast het eerlijke verhaal over de misstanden hoort het eerlijke verhaal over de goede zaken die gebeuren. Met de begeleidende tekst wordt geen respect getoond naar al die bedrijven die investeren in goed werkgeverschap. We willen graag in gesprek blijven over de samenwerking. Want sinds het eerder aangehaalde gesprek in 2017 is de land- en tuinbouw doorgegaan met investeren in goed werkgeverschap. Het meest actueel is de situatie in de coronacrisis. Binnen no time lag er een agrarisch protocol voor een veilige werkplek dat in meerdere talen beschikbaar kwam en met oog voor de culturele verschillen. Dit protocol is door het ministerie van SZW zelfs als voorbeeld aangediend richting andere sectoren. Al die ondernemers behandelen de arbeidsmigranten en uitzendkrachten als reguliere werknemers. Daarbij zijn ondernemers zich bewust dat gedegen huisvesting én goed werkgeverschap randvoorwaarden zijn om mensen te behouden. Want met een ruim werkaanbod voor arbeidsmigranten moet de ondernemer via goed werkgeverschap ervoor zorgen dat zijn werknemers blijven. En hoewel individuen de fout in gaan, zijn die niet typerend voor de gehele agrarische sector en dienen ze zeker niet gekoppeld te worden aan een rapport over de situatie in de uitzendbranche. Wij roepen de Inspectie op hetgeen besproken is in 2017 te respecteren en kracht bij te zetten.
Reactie van Inspectie SZW hierop:
In voorstaand verhaal van de inspecteurs worden misstanden geschetst. Het zijn helaas de praktijken die onze inspecteurs in het veld tegenkomen. Niet alleen in de agrarische sector, ook onder meer in de horeca, de slachterijen, distributiecentra. De Inspectie werkt risicogericht en mede op basis van signalen en meldingen gaan wij gericht kijken op die plekken waar het mogelijk niet deugt. Ons handhavingspercentage is daar op gebaseerd en geeft dus geen normbeeld van de sector als geheel. Het is zeker niet onze bedoeling om welke sector dan ook met onze verhalen over één kam te scheren. Maar het zijn wel de verhalen die we tegenkomen. Een gerichte aanpak van de problematiek is dan ook nodig om medewerkers te beschermen maar is ook in het belang van een level playing field voor al die ondernemers die wel investeren in gezonde, veilige en eerlijke arbeidsomstandigheden. De Inspectie SZW hecht dan ook aan een goede samenwerking met de sector als geheel en LTO in het bijzonder.
