Een schot in een andere roos dan verwacht
“Er zou sprake zijn van illegale tewerkstelling en zwartwerkers bij een keten”, vertelt Lars, senior rechercheur bij de directie Opsporing van de Inspectie SZW. “Die melding komt bij ons binnen via een anonieme tip. Op grote schaal nog wel, vermeldt de tipgever er expliciet bij. Dat belooft wat.”
“Nadat ik de zaak ontvang, gaan meteen mijn gedachten draaien. Hoe pakken we het aan?” Het gaat om een keten met meerdere filialen. Dat vraagt om een specifieke aanpak. Lars besluit om zo snel mogelijk alle filialen tegelijk binnen te gaan. “Het is begin van de avond. De filialen zijn nog niet open voor publiek, maar er zijn wel werknemers aanwezig. Met al onze mensen en bijstand vanuit andere kantoren vallen we in teams van zes tot tien man de filialen in verschillende steden binnen.”
Een gezonde nieuwsgierigheid
De verwachting was dat er paniek of enige consternatie zou ontstaan, maar de werknemers blijven vrij kalm, zo laten de rechercheurs ter plekke aan Lars weten. Op elke locatie is er een rechercheur die hem verslag doet van de ontwikkelingen. De rechercheurs controleren de identiteit van alle werknemers. Alles klopt tot hun verbazing. Niemand is illegaal, en ze staan allemaal op de loonlijst vermeld. “Nergens zwartwerkers, hoor ik via de telefoon van de collega’s”, zegt Lars. “Op een van de locaties lopen de rechercheurs nog even door de zaak en trekken hier en daar kastjes open. Ineens stuiten ze op een grote som geld. Zoveel contant geld is niet logisch bij deze bedrijfsvoering, denken ze direct. En hun tweede gedachte is: ‘tjee, zoveel geld hebben we nog nooit bij elkaar gezien’.”
Out of the box-denken
Geen illegale tewerkstelling maar een fraudezaak. Een heel andere zaak dus. Dat betekent snel schakelen en switchen van mindset. “De bedrijfsleider komt, maar hij laat niet veel los want hij weet dat het foute boel is. Hij heeft recht op een advocaat.” De rechercheurs ter plaatse nemen het geld in beslag. Er wordt een administratief onderzoek naar de herkomst gestart. “Maandenlang pluizen we de fysieke en digitale administratie na, onderzoeken transacties en checken bonnetjes en facturen. Het ene moment doe je een onderzoek naar mensenhandel en het volgende ben je verwikkeld in een fraudeonderzoek. Dit werk vraagt om flexibel zijn en out of the box kunnen denken. Daarnaast zijn eigenschappen als een gezonde nieuwsgierigheid nodig om dingen tot op de bodem uit te zoeken.”
Grijze verloning
De rechercheurs van Opsporing komen erachter dat het hier gaat om het grootschalig afromen van de omzet waaruit, onder andere, werknemers volledig of deels zwart worden betaald. De administratief medewerker van de onderneming is medeplichtig. Ze betrekken ook de Belastingdienst erbij, omdat die grote fiscale nadelen heeft ondervonden. Lars: “Uiteindelijk blijkt het om een fraudezaak te gaan die tot in de miljoenen loopt. Een complexe zaak waarin de rechterlijke uitspraak nog moet komen. Het is afwachten wat de officier van justitie eist maar op fraude van deze omvang staat jarenlange gevangenisstraf.”