Jaarverslag 2022: onveilig werken, familie-inspecteurs en 10.000 meldingen
De hardnekkigheid van onveilig gedrag. Gezondheid moet nog meer voorop staan. Eerlijk werk: als het te mooi lijkt om waar te zijn, dan is het meestal ook niet waar. Werk zorgt voor inkomen, doel, structuur, vreugde.
Vier observaties van de Inspecteur-generaal van de Nederlandse Arbeidsinspectie in zijn jaarlijkse reflectie bij het Jaarverslag 2022 van de Arbeidsinspectie. Dit jaar gaat zijn reflectie in op de vier aspecten in de missie van de Arbeidsinspectie: veilig, gezond en eerlijk werk en bestaanszekerheid voor iedereen. Daarmee onderstreept dit jaarverslag, net als het Meerjarenplan, dat dit in Nederland de komende jaren belangrijke aandachts¬punten zijn.
Het jaarverslag 2022 noemt nog een aantal andere mijlpalen. Zo werd het einde van de programmaperiode 2019-2022 bereikt. En er werd een nieuw meerjarenplan gemaakt. Ook werd de uitbreidingsoperatie volbracht waarmee de inspectie groeide van circa 1150 werknemers in 2017 naar circa 1600 eind 2022, zo valt te lezen in deel 3 dat nog veel meer feiten en cijfers bevat. Deel 2 bevat verhalen uit de praktijk over de familie inspecteurs, woningbouwcorporaties en niet-gebruik van de toeslagenwet. Inspecteur-generaal Rits de Boer reflecteert in deel 1 op ieder onderdeel van de missie van de inspectie: veilig, gezond, eerlijk werk en bestaanszekerheid.
Vier reflecties: veilig, eerlijk, gezond en bestaanszekerheid
In zijn reflectie over veilig, vraagt De Boer zich af waarom het verkeerde gedrag bij werken zo hardnekkig is. “Wie klauterde niet graag als kind? Als er een dakpan los ligt, is het ook logisch dat mensen hun vroegere behendigheid aanspreken,” schrijft de Boer in zijn reflectie. Om daaraan direct toe te voegen dat een gecalculeerd risico oliedom is als er naar de ongevalscijfers wordt gekeken. Er wordt te vaak niet veilig gewerkt, terwijl bekend is wat je moet doen. “Waarom is het verkeerde gedrag dan toch zo hardnekkig?” Weten is volgens de Inspecteur-generaal nog geen doen.
Zijn bij onveilig werken de gevolgen direct zichtbaar, bij ongezond werk is dat vaak minder (direct) zichtbaar. Maar brengen wel grote risico’s en hoge kosten met zich mee. De boosdoeners van ongezond werk zijn blootstelling aan gevaarlijke stoffen, psychosociale arbeidsbelasting en fysieke belasting. “Zowel door de samenleving als geheel, als door individuele werkgevers en werknemers worden de negatieve gevolgen van ongezond werk onderschat,” aldus de Boer. “Gezondheidsklachten ontstaan over een langere periode, als gevolg van meer onzichtbare risico’s. Ze manifesteren zich lang na de blootstelling en soms zelfs pas na het pensioen.”
De reflectie gaat ook in op eerlijk werk. Volgens De Boer onderschrijven de inspecties in 2022 duidelijk de stelling dat “als het te mooi lijkt om waar te zijn, dan is het meestal ook niet waar”. De krapte op de arbeidsmarkt leidt tot creatieve, maar oneerlijke en onwenselijke oplossingen. Opdrachtgevers dienen scherp te zijn op een aanbod dat klinkt als te mooi om waar te zijn, zodat ze niet onbedoeld meewerken aan het in stand houden van oneerlijke praktijk.
Werk zorgt voor inkomen, doel, structuur en vreugde. Het is er momenteel in overvloed. Het geeft bestaanszekerheid. Maar het is paradoxaal dat de bestaanszekerheid van arbeid onder druk staat, terwijl arbeid ook zo schaars is. De reflectie verkent de gedachte of extra instrumenten denkbaar zijn om bestaanszekerheid te vergroten en de arbeidsvraag te remmen.
Cijfers en feiten
Het deel over cijfers en feiten betreft zowel het toezicht als de arbeidsinspectie zelf. Zo wordt in dit deel onder meer informatie gegeven over het aantal arbeidsongevallen in 2022. In 2022 ontvangt de Arbeidsinspectie 3.700 ongevalsmeldingen, ruim 200 meer dan het jaar ervoor. In 2021 zijn 51 werknemers door een arbeidsongeval overleden, negen minder dan in 2021. De meeste dodelijke slachtoffers vielen in de sectoren bouw (10), industrie (8) en vervoer en opslag (8).
In 2022 kreeg de Arbeidsinspectie ruim 10.000 meldingen binnen van onder meer burgers, bedrijven, vakbonden, ondernemingsraden en ketenpartners. Hiervan zijn 3.061 klachtmeldingen onderzocht, waarbij 41% ging over onveilig en ongezond werk en 59% over oneerlijk werk.
Vanaf 2018 is het budget van de Arbeidsinspectie jaarlijks gestegen. Die stijging eindigde in 2022, vanaf dat jaar is de structurele budgettaire versterking-- waartoe was besloten in het regeerakkoord in 2017—bereikt. Zoals in het Jaarplan 2018 voorzien, leidt een extra budgettaire versterking in jaar N tot extra inzetbare capaciteit in jaar N+1. Dus 2023 voor de laatste uitbreiding in 2022. De tabel met kerncijfers laat zien dat in 2022 de beoogde Key Performance Indicators waarop de uitbreiding was gericht, al in hoge mate zijn gehaald.
Verhalen
In het jaarverslag 2022 staan drie verhalen, geschreven vanuit de praktijk van de Arbeidsinspectie. Het eerste verhaal gaat over woningcorporaties. Zij zijn een grote speler in de bouw, verbouw en renovatie van woningen. Als opdrachtgever zijn ze ook verantwoordelijk voor dat de bouwwerkzaamheden gezond, veilig en eerlijk worden uitgevoerd. Maar vinden corporaties dat zelf ook?
Het tweede verhaal gaat over een redelijk nieuw fenomeen bij de Arbeidsinspectie: familie-inspecteurs. Bij een dodelijk arbeidsongeval doet de Arbeidsinspectie nagenoeg altijd onderzoek. Onderzoek dat verricht wordt door een inspecteur. Naast deze inspecteur is er ook de familie-inspecteur. De familie-inspecteur heeft tot taak het begeleiden van de nabestaanden bij een dodelijk arbeidsongeval.
Het derde verhaal gaat over de doeltreffendheid van de uitvoering van het stelsel van werk en inkomen. Specifiek wordt stilgestaan bij het al uitgevoerd en openbaar onderzoek over niet-gebruik van de bijstand. De onderzoeker gaat ook alvast in op vergelijkbaar onderzoek naar niet-gebruik van de Toeslagenwet dat bijna is afgerond en waar ook substantieel niet-gebruik aan de orde blijkt te zijn.