Koffiehuis als uitzendbureau
Sommige koffiehuizen blijken op zondagmiddag eerder een plek om bouwvakkers te ronselen dan om gezellig koffie te drinken.
Of het nu 2005 is of 2019. Sommige koffiehuizen blijken nog steeds ideale plekken te zijn om buitenlandse bouwvakkers te vinden. Op zoek naar werk. Waren het in 2005 voornamelijk Polen, Bulgaren en Roemenen die geronseld werden in de koffiehuizen, anno nu zijn het de Moldaviërs, Georgiërs, Pakistani of (Wit)Russen die al koffiedrinkend hopen dat een opdrachtgever het koffiehuis betreedt.
Inspecteurs Marco en Hüsnü lopen al wat jaartjes mee in de bouwwereld. Gladde koppelbazen, niets wetende aannemers, schofferende CEO’s, tot meedenkende baas van groot bouwbedrijf. Ze zijn ze allemaal tegengekomen. Of zoals ze het zelf omschrijven: “We praten altijd op niveau, of op de bouwplaats of in het mahoniehouten kantoor van de CEO. En inderdaad bouwschoenen aan of een overhemd met stropdas”.
Koppies omhoog
“Op zondagmiddag is het druk in het koffiehuis. Je ziet de koppies omhoog gaan als de deur opengaat. Ja, het is het een aannemer opzoek naar stukadoors, timmerlieden en loodgieters. Hij vindt ze daar. Na een paar korte gesprekjes vertrekt hij weer. En een aantal heeft vanaf maandagochtend werk. Nou ja aannemer. Het zijn natuurlijk tussenbazen die mogelijk weer ‘hun bouwvakkers’ leveren aan een andere aannemer of bedrijf. De opdrachtgever van de bouw is vaak wel duidelijk, maar daaronder zitten vele bedrijfjes met werknemers of bedrijfjes zonder werknemers, die ‘hun’ personeel doorsluizen. Onderbetaling, illegaliteit en lang werken ligt natuurlijk direct op de loer.
“We hebben het wel meegemaakt dat we bij de aannemer op kantoor kwamen om hem te melden dat zijn personeel niet op de bouwplaats mocht werken. Een Mercedes voor deur en het eerste wat die zegt: ‘Daar heb ik allemaal geen tijd voor. Ik ga op vakantie en ik heb er allemaal niets mee te maken. Ik heb geen personeel in dienst. Vroeger wel, maar dat gaf alleen maar moeilijkheden en gedoe. Ik krijg bouwopdrachten en die besteed ik weer uit. Gewoon een klein percentage is voor mij.”
Van bouwput naar boardroom
Beide inspecteurs zien dat in deze wereld het verantwoord opdrachtgeverschap nog ver weg is. Iedere schakel, iedere tussenpersoon heeft een ander beeld van aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid. “Het gaat ze vooral om het geld, niet om te zorgen dat er eerlijk en veilig gewerkt wordt. En hoe meer tussenpersonen er zijn, hoe minder geld erover blijft voor de bouwvakkers.
We proberen vooral de hele keten in kaart te brengen. We beginnen meestal in de bouwput, daar treffen we de bouwvakkers aan. En dan volgen we de weg naar omhoog, naar de top toe, de opdrachtgever. En al die tussenpersonen die we tegenkomen, kijken eigenlijk naar boven toe. Ik heb er niets mee te maken is hun leidraad. Je moet bij die en die zijn. Maar daar nemen we natuurlijk geen genoegen mee. Tot aan de boardroom gaan we”.
Marco en Hüsnü vinden dat de grote bazen, daar waar het begint, juist als eerste hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Want er is nogal een verschil of je voor een bouwproject uitgaat van € 15.000,- voor een bouwvakker of € 6.000,- voor een bouwvakker. Want alle tussenaannemers en koppelbazen willen ook meeprofiteren en aan het eind is de bouwvakker de klos.
De inspecteurs hebben menig boardroom van binnen bekeken en aldaar gesprekken gevoerd met directieleden en in sommige gevallen hun advocaten. “De mooiste gesprekken zijn toch als je een luisterend oor ziet. Dat de CEO ook zegt dat hij er totaal geen belang bij heeft dat onderaan in de keten illegalen op de bouwplaats werken. Maar dat hij toch een goede som geld aan de hoofdaannemer betaalt en er vanuit gaat dat die het goed doet en volgens de regels. Maar als je dan ter plekke uitrekent dat € 100,- stucwerk per vierkante meter betekent voor de Moldavische stukadoor dat hij er maar € 6,- van krijgt, dan zie je ze denken”.