02
mei
2022
|
10:31
Europe/Amsterdam

Hier werken en in Duitsland wonen

Het is zondagochtend een uurtje of 7 net over de grens in Duitsland. Arbeidsinspecteur Deniz staat samen met zo’n 50 collega’s uit Duitsland en Nederland in de vrieskou te wachten voor het gemeentehuis. Ze gaan samen op pad voor een controle. Het is nog even wachten op de laatste collega, maar wanneer hij met een vrijwel lege accu de parkeerplaats op komt rijden kunnen ze op pad. 


De Duitse collega’s hebben signalen dat arbeidsmigranten onder erbarmelijke omstandigheden in Duitsland worden gehuisvest. Ze werken echter in Nederland. Voor de Nederlandse Arbeidsinspectie dus interessant om ze vragen te stellen over de arbeidsomstandigheden hier. Krijgen ze het minimumloon en werken ze niet te veel uren in de week?
 

Zoiets raakt me

Deniz en zijn andere Nederlandse collega’s verspreiden zich over twee bussen. Hiermee worden ze door de Duitsers naar de huizen gebracht waar de arbeidsmigranten wonen. In de bus zitten ze samen met collega’s van verschillende Duitse instanties: brandweer, politie, belastingdienst en inspectie volksgezondheid. “Mooi dat we op deze manier samenwerken en informatie uitwisselen” zegt Deniz. 
Deniz is al een aantal jaar inspecteur bij de Nederlandse Arbeidsinspectie. Hij vindt het belangrijk om mensen te helpen. Iets wat hij nog wel eens miste in zijn vorige baan. “Je ziet dat sommige werkgevers via allerlei constructies proberen om de kosten van arbeid te verlagen. Kwetsbare werknemers zijn daar vrijwel altijd de dupe van. Zoiets raakt mij en ik wil iets voor ze betekenen”. 
 

Wanneer de bussen aankomen bij de woningen van de arbeidsmigranten is alles goed geregeld. Zo houdt de politie pottenkijkers op afstand. Met de woningen is het daarentegen een stuk slechter gesteld. Schimmel, kakkerlakken en één toilet en douche die ze vaak met veertien mannen en vrouwen moeten delen. De werknemers vertellen dat de woningen door het Nederlandse uitzendbureau zijn geregeld en ze hier per persoon €100,- per week voor moeten betalen. 
 

Lucratief verdienmodel

Deze constructie zien we vaker vertelt Deniz. Het is in Nederland lastig om grote groepen arbeidsmigranten te huisvesten. De huizenprijzen zijn hoog en het duurt vaak lang voordat de bouw van woningen voor arbeidsmigranten wordt goedgekeurd. In Duitsland is dat anders. Er is meer aanbod van woningen. Bovendien hopen sommige werkgevers uit het zicht te blijven van toezichthouders en opsporingsinstanties door letterlijk de grens op te zoeken. In Nederland mogen uitzendbureaus aan werknemers bijvoorbeeld niet meer dan 25 procent van het minimumloon inhouden voor huisvesting. Als werkgevers huisvesting in Duitsland regelen, dan hopen ze dat de regels in de WML niet goed gehandhaafd kunnen worden.

Je ziet ook dat deze werknemers min of meer afhankelijk zijn van het uitzendbureau waarvoor ze werken. Als ze worden ontslagen dan staan ze op straat. Ook moeten ze betalen voor het vervoer van en naar de werkplek. Vaak allemaal contant om afdracht van premies te omzeilen. Een lucratief verdienmodel voor het uitzendbureau. “Ik denk dat deze woningen ooit voor zo’n €50.000,- zijn aangekocht. Iedere werknemer betaalt maandelijks ruim €400,- voor huisvesting, reken maar uit”. 
 

Wanneer de Duitse collega’s, in het bijzijn van Deniz, met de veelal Roemeense en Bulgaarse arbeidsmigranten spreken valt iets op. Veel van hen kunnen niet lezen en schrijven. Doen de uitzendbureaus dit bewust? Deniz denkt van wel. “Koppelbazen reizen namens de uitzendbureaus naar regio’s in Roemenië en Bulgarije die economisch zijn achtergebleven. Veel mensen die via deze koppelbazen komen werken kunnen nauwelijks lezen en schrijven. Ze hebben soms geen idee wat voor werk ze moeten gaan doen en waar ze gaan wonen. Laat staan dat ze weten wat hun rechten en plichten zijn. Het uitzicht op een beter salaris en daarmee beter leven is echter aantrekkelijk, waardoor ze zo’n arbeidsovereenkomst vaak blind ondertekenen.”
 

Goed werkgeverschap

De gesprekken met de werknemers zijn uitgebreid en leveren veel nieuwe informatie op. Een voordeel van deze gezamenlijke aanpak vindt Deniz. We hebben gekeken wie via het uitzendbureau in Nederland werken. Vervolgens hebben we samen met de Duitse collega’s achterhaald waar deze mensen precies wonen. Omdat wij in Duitsland geen bevoegdheden hebben, stellen de Duitse collega’s de vragen. Door in hun woonomgeving met ze te praten krijgen wij veel nuttige informatie van de werknemers over hun werkomstandigheden. Er is immers geen leidinggevende die ze in de gaten houdt of mogelijk druk op ze uitoefent. Bovendien kunnen de Duitse collega’s meteen controleren hoe het staat met de woonomstandigheden. 
 

In de bus terug bespreken Deniz en de andere inspecteurs van de Arbeidsinspectie opnieuw de eerste bevindingen: “Mogelijke overtredingen van de arbeidstijdenwet en de Wet Minimumloon”. Ook is contact gezocht met de collega’s van de opsporingsdienst van de Arbeidsinspectie, zodat de uitzendbureaus wellicht strafrechtelijk kunnen worden aangepakt. Een aantal werknemers worden na de controle door de Duitse overheid direct ergens anders ondergebracht en een aantal gecontroleerde panden wordt gesloten 
 

Eenmaal terug in Nederland blikt Deniz tevreden terug op de controle. We zijn zeker nog niet klaar met dit onderzoek, maar deze manier van samenwerken over de grens is volgens hem absoluut voor herhaling vatbaar. Ook hoopt hij dat door dit soort controles de omstandigheden van de werknemers verbeteren. Al is het maar een beetje. “Soms vergeten werkgevers dat ze met mensen werken en lijkt het erop dat ze ergens hun gevoel zijn kwijtgeraakt. Tijd dus dat zij zich meer in gaan zetten voor goed werkgeverschap”.