Stillegging asbestsaneerder: een straf, maar ook een kans
Het is begin oktober 2022. De wekker van inspecteur Bas gaat die dag vroeg. Om 07:00 uur stapt hij in de auto richting een agrarisch bedrijf in Brabant. Daar op het dak zijn een dag eerder door de omgevingsdienst meerdere personen gezien die zonder adembeschermingsmiddelen asbest aan het verwijderen waren. Als hij die ochtend aankomt bij de loods met het dak van golfplaten, weet hij bijna zeker dat de asbestsaneerder binnenkort alle tijd heeft om zijn zonden te overdenken.
Bijna een jaar later pakt Bas de gegevens van dit bedrijf er nog eens bij. “Een hele rits overtredingen,” constateert hij. Bas telt vanaf 2017 al meer dan 20 boetes voor deze onderneming. Het type overtredingen varieert van verkeerde werkplannen tot geen maatregelen nemen om valgevaar te voorkomen. “En soms staan ze gewoon materiaal in stukken te breken, terwijl dat niet hoeft en ook niet mag. Allemaal extra risico’s voor de gezondheid, omdat daarbij vezels vrij komen die op lange termijn enorme schade aan je lichaam kunnen veroorzaken.”
Werknemers van het bedrijf werkten ook al meerdere keren zonder adembeschermingsmiddelen. De Arbeidsinspectie legde daarvoor, net als bij de andere overtredingen, hoge boetes op. Dat gebeurde bij dit bedrijf in 2019 en 2021. Omdat deze overtreding binnen een paar jaar twee keer is geconstateerd, kreeg het bedrijf een waarschuwing preventieve stillegging (WPS). Dat is om te voorkomen dat het bedrijf opnieuw een (soortgelijke) overtreding begaat. Het betekent ook dat een bedrijf bij een volgende keer dezelfde overtreding, stilgelegd kan worden. Soms voor de duur van een maand en soms zelfs drie maanden.
“Ik wist natuurlijk dat die WPS er lag toen ik naar die locatie toe reed. En ik dacht nog: ze hebben een behoorlijke historie op dit vlak en de omgevingsdienst is gister nog langs geweest. Ze zullen toch niet zo dom zijn dat ze ook nu weer onbeschermd werken?” Maar ook die ochtend was het weer mis. Bas zag vier personen aan het werk zonder adembeschermingsmiddelen. “Dan denk je wel: leren ze het nu echt nooit?”
Bas legt de werkzaamheden meteen stil. De meeste werknemers kent hij van gezicht. Vaak kennen ze hem ook. Net als op deze ochtend. Ook de deskundig toezichthouder asbest (DTA) die op dat moment aanwezig is, is een bekende van Bas. Een DTA houdt namens de werkgever tijdens de werkzaamheden in de gaten of alles op de juiste manier gebeurt. “Die had ik in het verleden al meerdere keren aangesproken op zijn gedrag,” vertelt Bas. “Maar ik zag dat die DTA zelf met een vuisthamer asbestmateriaal kapot stond te slaan. Eigenlijk zegt dat vooral heel veel over de bedrijfscultuur. Als hij al niet het goede voorbeeld geeft, hoe moet het dan met de rest van de organisatie?”
Eenmaal in gesprek met de inspecteur ontkennen de betrokkenen alles. Maar Bas heeft de personen tijdens hun werk op beeld. Hij maakte video’s en foto’s van ze. Als ze het beeldmateriaal onder ogen krijgen, slaat de reactie om. “Dan is er opeens begrip en zijn er excuses,” vervolgt Bas. Vaak is het argument dat het slechts om kleine hoeveelheden gaat of dat het ‘even snel’ moest gebeuren. “En bijna altijd snappen ze de gezondheidsrisico’s, maar die worden dan toch onderschat. Als je hier iedere dag mee werkt en je haalt stommiteiten uit, dan kan het uiteindelijk heel slecht met je aflopen.”
Voor de asbestsaneerder liep het ook slecht af. De onderneming heeft opnieuw een boete gekregen en is nu voor een maand preventief stilgelegd. Natuurlijk is dat een strenge sanctie, met als doel om duidelijk te maken dat er geen plaats is voor bedrijven die de wetten niet na willen leven. Volgens Bas moet het juist ook worden gezien als een kans. “Zie het ook als een herstelsanctie. Je geeft ze door dit handhavingsinstrument juist ook ademruimte om hun bedrijfscultuur te verbeteren. Alle werkprocessen nagaan en de juiste maatregelen nemen. Dat is het uiteindelijke doel,” benadrukt Bas. “Als je dan al zoveel boetes hebt gekregen en je bent al zo vaak aangesproken op je gedrag, ga het dan niet ontkennen of aanvechten. Dat kost je alleen maar geld en energie. Zeg dan liever: ik heb mijn les geleerd en we gaan ons aanpassen. Daar wordt uiteindelijk iedereen beter van.”